Wednesday 2 January 2013

Achub y Gymraeg? Yn y cartref, yn y gymuned neu yn y gweithle?

Wrth edrych tuag at flwyddyn newydd (a mwy o fanylion o'r cyfrifiad), mae Cymdeithas yr Iaith yn rhybuddio am ddyfodol y Gymraeg fel iaith gymunedol.

Does dim dwywaith fod sail gadarn i'r rhybudd hynny, a byddaf yn ymuno gyda thorf dda gobeithio yn un o ralïau cyntaf y Gymdeithas ym Merthyr Tudful ddydd Sadwrn. Ond tybed beth sydd gan y Gymdeithas dan sylw wrth sôn am adfywio cymunedol er mwyn achub y Gymraeg. Does dim manylion mawr am hyn, ac felly dwi ddim am greu dadl ble nad oes un yn bodoli; ond tybed pa weithgarwch y dylid ei flaenoriaethu dros y cyfnod nesaf?

Yr hyn sy'n fy mhoeni i yw'r diffyg canolbwyntio ar y man gwaith fel darn cwbl allweddol o jigso cymhleth achub y Gymraeg. Does dim dwywaith fod 'na waith pwysig i'w gwneud wrth sicrhau trosglwyddiad iaith o genhedlaeth i genhedlaeth oddi fewn i'r cartref, ac mae sicrhau arlwy o weithgareddau a digwyddiadau cymunedol digonol yn Gymraeg yn rhan annatod o fywiogrwydd cymunedol; OND onid yn y byd gwaith yw'r her fawr?

Yn ein bywydau beunyddiol y cyfle mawr sydd gan awdurdodau cyhoeddus i ddylanwadu at sut mae unigolion yn ymagweddu tuag at y Gymraeg, a faint o ddefnydd maen nhw'n ei wneud o'r iaith yw trwy'r byd gwaith. Yr hyn sydd gennyf dan sylw yw ymgais gwirioneddol i geisio creu, datblygu a chefnogi gweithleoedd ble mae'r Gymraeg yn brif iaith weithredol. Nid tasg hawdd mo hynny, ac mae angen cryn ewyllys da ar bob ochr i wneud i'r drefn weithio - ond os am ddatblygu hyder miloedd o Gymry i ddefnyddio'r Gymraeg yn fwy aml yn y cartref ac yn y gymuned, mae gwreiddio'r Gymraeg yn y byd gwaith yn hollbwysig.

Tybed faint o gyflogwyr (ac eithrio ambell eithriad anrhydeddus iawn) sy'n rhoi bri ar sgiliau Cymraeg? Byddai cyflogwr ddim yn ystyried apwyntio unigolyn heb sgiliau cyfathrebu digonol yn y Saesneg - ac felly pam ar wyneb y ddaear - wrth wasanaethu cymunedau sy'n helaeth ddwyieithog fod Cyngor, neu Fwrdd Iechyd neu gorff cyhoeddus arall yn meddwl ei bod hi'n dderbyniol i apwyntio unigolion nad sy'n medru cyfathrebu yn Gymraeg!

Os felly ry'ch chi'n derbyn fod lle i roi tipyn mwy o sylw i'r byd gwaith, y man amlwg iawn i gychwyn i unrhyw fudiad sydd o ddifrif ynghylch y materion hyn yw casglu data am faint o siaradwyr Cymraeg sy'n cael eu cyflogi gan wahanol awdurdodau cyhoeddus (a'r sawl sy'n rhan o ddarpariaeth safonau'r Mesur Iaith wrth gwrs). a pha bolisïau sydd gan gyflogwyr er mwyn hybu yn rhagweithiol recriwtio a datblygu siaradwyr Cymraeg. Rwy'n amau y byddai'r darlun yn ddadlennol iawn!

Ac un peth bach arall i gloi'r amrywiol sylwadau yma. Dwi'n gwbl argyhoeddedig fod angen newid yr ieithwedd a ddefnyddiwn wrth sôn am y Gymraeg yn y byd gwaith. Mae'r Gymraeg yn sgil y mae modd ei ddysgu a'i ddatblygu yn yr union yr un modd ac y mae modd dysgu iaith arall, neu ddysgu i ddefnyddio rhaglen gyfrifiadurol neilltuol. Does dim byd o gwbl o'i le ar osod set o sgiliau angenrheidiol ar gyfer gweithio yn y sector cyhoeddus, a fydd mewn sawl man yn cynnwys sgiliau penodedig yn y Gymraeg. Byddai hynny yn ei dro wrth gwrs yn arwain at fwy o statws i'r Gymraeg ac wrth recriwtio cyflogai gyda'r sgiliau angenrheidiol.

No comments: