Trident a Gwaraint Amddiffyn

Un o'r brwydrau mwyaf diddorol sy'n digwydd dros gyllid yn y Llywodraeth Glymblaid Prydeinig newydd yw honno dros Trident. Ar un ochr mae'r Trysorlys yn mynnu fod y gwariant yn dod o'r Weinyddiaeth Amddiffyn, ar yr ochr arall mae Liam Fox a'r MoD yn dadlau mai'r pwrs cyffredinol yn hytrach na'r gyllideb amddiffyn dylai dalu.

Nawr efallai ar yr un wedd fod hyn yn ymddangos yn drafodaeth di-bwrpas - mi fydd y gwariant yn gorfod dod o'r pwrs cyhoeddus rhywsut neu'i gilydd. OND, mi fyddai mynnu fod yr holl wariant yn dod o'r gyllideb amddiffyn yn golygu y bydd yn rhaid i'r MoD flaenoriaethu yn galed iawn - toriadau mawr iawn i'r lluoedd arfog a trident? neu datblygu lluoedd arfog addas a modern i heriau'r unfed ganrif ar hugain ond dim trident. Mi fydd yn drafodaeth difyr iawn i wylio - ac mi fydd yn gyfle i'r sawl sy'n dadlau dros arfau niwcliar fel pethau hollbwysig i ystyried yn llawn y toriadau fydd angen i bob man arall yn y gyllideb amddiffyn o gadw trident. Yn yr achos yma dwi'n credu fod y Trysorlys yn llygaid ei lle - ac yn gwneud cymwynas (yn sicr ddigon yn anfwriadol) gyda'r nifer cynyddol ohonom sy'n dadlau nad oes lle i Trident.

Hynt a Helynt Plaid Cymru

Mae na dipyn o drafodaeth wedi bod dros misoedd diwethaf ar hynt a helynt Plaid Cymru - gweler Guto Dafydd neu John Dixon er enghraifft. Mi fu Wales Home hefyd yn trafod argyfwng honedig y Blaid.

Yn gynharach yn yr Haf derbyniais i wahoddiad i draddodi sgwrs i etholaeth Canol Caerdydd gan Owen John Thomas - mi roeddwn yn falch o'r gwahoddiad ac wedi cymryd y cyfle i fyfyrio rhywfaint ar safle'r Blaid yn dilyn yr Etholiad Cyffredinol ac wrth edrych tuag at 2011. Wrth gamu yn ol rhywfaint, yn hytrach na'r ychydig siom wnaeth ddilyn yr etholiad - darlun optimistaidd daeth i'm sylw.

Yn hanesyddol (a dwi'n son am hanes canrifoedd fan hyn), os yw'r bleidlais refferendwm yn cael ei gario ym mis Mawrth, mi fydd y genhedlaeth presennol o arweinyddion y Blaid wedi cyflawni dyhead cenhedlaethau lawer o Gymry i greu Senedd deddfwriaethol, ar dir Cymru, wedi ei ethol gan bobl Cymru yn ymwneud a materion mawr bywyd pob dydd. Dwi ddim yn credu gellid gor-bwysleisio'r llwyddiant hanesyddol hynny i greu newid sylfaenol yn nhrefniant cyfansoddiadol ein gwlad.

Wrth gwrs mae'n rhaid ennill y refferendwm yn gyntaf, ac mae na waith mawr ymgyrchol a chenhadol i wneud yn esbonio'r manteision ac yn dinoethi celwyddau 'True Wales' (sic); ond mi fuaswn i'n dadlau fod lle i fod yn optimistaidd iawn am ddatblygiad y genedl Gymreig.

Mae na dasg penodol gan y Blaid dros y 12 mis nesaf - o ran y refferendwm a chynnig rhaglen amgen o lywodraeth i bobl Cymru ym Mai 2011.

Tybed efallai serch hynny nad oes yno waith i'w cyflawni yn y blynyddoedd nesaf i ddiffinio brwydrau mawr y genhedlaeth nesaf o genedlaetholwyr - a chynnig dadansoddiad a rhaglen grymus am ddatblygiad y genedl dros y degawdau nesaf. Mae'r Blaid ar ei orau wrth feddwl am yr heriau hir dymor sy'n gwynebu'r genedl a'r byd - dwi dal yn rhyfeddu wrth gofio darllen cynnig am newid hinsawdd a pherygl cynhesu'r byd o gynhadledd y Blaid yn y 70au cynnar - ond dyma'r union fath o feddwl sydd wedi nodweddu'r Blaid yn hanesyddol, ac sydd efallai wedi ei golli rhywfaint yn sgil y brwdfrydedd i adeiladu ein sefydliadau cenedlaethol democrataidd dros blynyddoedd diweddar.

Yn sicr ddigon i mi felly does dim argyfwng ym Mhlaid Cymru - mae achos dathlu a chydnabod llwyddiant hanesyddol; ond wedyn mae na her a gwaith mawr i'w gwneud wrth ddiffio ymdaith y Genedl Gymreig yn hanner cyntaf yr unfed ganrif ar hugain.

Pethau Bychain

Ychydig fisoedd yn ol mi fues i'n ddigon ffodus i wrando ar gyflwyniad ar ddefnydd y Gymraeg ar y we, a bu'r cyflwynydd yn nodi cyn lleied o flogiau Cymraeg oedd wrth ystyried poblogaeth Cymru. Mi ddes i o'r cynhadledd yn argyhoeddedig mod i'n mynd i sefyldu blog yn Gymraeg - ond hefyd yn pendroni am ddwyieithrwydd. Ai sgwennu dau flog gyda'r un cynnwys - un yn Saesneg ac un yn Gymraeg dyliwn i wneud.

Mi roedd hynny efallai yn ddigon o esgus i beidio gwneud dim, ond mae diwrnod Pethau Bychain wedi fy ysbrydoli i lansio'r blog Cymraeg. Dyma benderfynu hefyd y byddai fy mlog Saesneg yn parhau sy'n ymwneud yn helaeth iawn a Chwm Cynon, a cheisio ffocysu trafodaethau'r blog yma ar faterion mwy cenedlaethol a rhyngwladol.

Mi fyddaf yn postio yn hwyrach yn y dydd i drafod hynt a helynt y Blaid ar hyn o bryd. Llongyfarchiadau mawr i'r tim wnaeth ddyfeisio cysyniad Pethau Bychain.